Ужыванне і правапіс часціц не, ні

Ужыванне часціц не і ні абумоўлена іх значэннем.

Ужыванне часціцы не

Ужыванне часціцы ні

Адрознівайце: не раз (многа раз, часта) – ні разу (ніколі); не адзін (многа) – ні адзін (ніхто): ні адзін не ведаў – не адзін ведаў, ні адзін не прыйшоў – не адзін прыйшоў; ні разу не бачыў – не раз бачыў, ні разу не гаварыў – не раз гаварыў.

Устаўце патрэбную часціцу (не або ні):

У сэрцы … было ўжо месца … любасці, … захапленню, … радасці.
Я … разу … быў у Маскве.
Як тут … сказаць!
На небе … хмурынкі.
Амаль усё, за што б … браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я … мог … заехаць да вас.
… раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я … разу … бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца.

КЛЮЧ.

У сэрцы  не  было ўжо месца ні любасці, ні захапленню, ні радасці.
Я  ні разу  не быў у Маскве.
Як тут  не  сказаць!
На небе  ні хмурынкі.
Амаль усё, за што б  ні браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я не  мог  не заехаць да вас.
Не  раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я  ні разу  не бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца

Ускладненыя простыя сказы

А1. Адзначце сказы з аднароднымі членамі:

• На пагорку, каля рэчкі, у вясёлым школьным садзе вішні садзім.
• Я іду, іду між дрэў.
• З узгоркамі, раўнінамі вядзе гамонку бор.
• На дол, на росныя кусты спакойна падаюць лісты.
• Пад нагамі ламаўся слабенькі лёд, хрусцеў, разлятаўся, звінеў.

А2. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя сінтаксічныя канструкцыі адасабляюцца:

• Прыбіўшы да берага чарот патрушчаны засынае возера, ад сіверу сіняе.
• Як яблык крамянае і хрупаткое слова марознае: “Беларусь”.
• Здае пасаду панядзелак і хмурачыся п’е расу.
• Сонца ўзнялося на вышыню і спакойнае затапіла сваім святлом неабсяжную прастору.
• Возера было шырокае, блакітнае як неба.

А3. Адзначце сказы, у якіх на месцы ўсіх пропускаў трэба паставіць коску:

• Любоў мая, ты песня_ і макота_ і спелы бор_ і вольны гон ракі.
• Васіль выслухаў Апейку моўчкі_ і не падымаючы галавы_ адышоў убок.
• Ні парушынкі ў небе_ ні дажджынкі, і мройна вішня пышная цвіце.
• Палявая дзічка_ старая_ як той сівер_ аж скрыпела двума дуплістымі раламі.
• Сцішаны спевам мяцеліц_ дзень дапаліўся вятраны.

А4. Адзначце сказы з пабочнымі словамі, устаўнымі канструкцыямі (знакі прыпынку не расстаўлены):

• Мне ўсё здаецца ясным мілым.
• Кнігаўка за дзень не дакрычала! як з хвастом ушчэмленым галосіць.
• Толькі ўчора здаецца пралескі цвілі.
• Ва ўсім вядома вінават адзін тапор я не пайшоў бы каб не ён у цёмны бор.
• Смутна выблісне шлях нібы зорка з туману.

В1. Колькі і якіх знакаў прыпынку павінна быць у сказе? Адзначце нумар правільнага адказу.

Туды на груд грацыёзна і лёгка падымалася трымаючы над галавою паркалёвы парасон з хвалістай карункавай каймою стройная ў доўгай прыталенай і перахопленай пасачкам сукенцы з белым каўнерыкам напэўна першая наваградская прыгажуня і модніца.

1)8 косак;       3) 7 косак;

2) 5 косак, працяжнік;        4) 6 косак, працяжнік.

2.Складаназлучаны сказ

А1. Адзначце складаназлучаныя сказы (знакі прыпынку не расстаўлены):

1. Галоўныя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя словы / словазлучэнні з’ўляюцца дзейнікам:

1. Садовіч быў хлопец гарачы.
2. У гэтай песні пра лета чулася штосьці роднае.
3. Купіць касу – о, гэта штука!
4. Але – супраціўны злучнік.
5. Сястра, я рад з табой сустрэцца.

А2. Адзначце сказы з састаўным дзеяслоўным выказнікам:

1. Вельмі многае хочам мы стварыць і адкрыць.
2. Зямля не любіць пуставаць – жадае быць жытнёвым полем.
3. Будуць зоры маленькаму ззяць, будуць светлыя сны пасылаць.
4. І здаецца, зноўку еду я дадому пераведаць родных, блізкіх, дарагіх.
5. На сходзе Васіль спадзяваўся ўбачыць Ганну.

А3.  Адзначце сказы, у якіх працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам пастаўлены ў адпаведнасцямі з правіламі пунктуацыі беларускай мовы:

1) Боцікі ў Аленкі — бялейшыя за снег.

2) Гаспадарку весці — не лапці плесці.

3) Дарога — хоць бокам каціся.

4) Стрэчанне — свята сустрэчы вясны і зімы.

5) Смех, кажуць, — вялікая сіла.

А4. Адзначце сказы з памылкамі ў каардынацыі дзейніка і выказніка:

1. З хаты выскачыла чалавек з дзесяць.
2. Двое людзей ішлі бітым гасцінцам.
3. Ніхто з хлопцаў слова не сказаў – так гэта было нечакана.
4. У той дзень ляцела над зямлёй многа буслоў.
5. Два чорныя сабакі забразгала ланцугамі.

В1. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі слова і іх сінтаксічнай роляй у сказе. Адказ запішыце. Напрыклад, А3Б2В4Г1

2. Даданыя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх выдзеленае слова (словы) з’яўляецца дапаўненнем:

1. Праб’ецца заўтра спорнай рунню ўсё, што ты пасееш сёння.
2. Нам задалі перакласці тэкст з англійскай мовы.
3. Стаць чэмпіёнам не так проста.
4. Не шукай лёгкага хлеба.
5. Песні Палесся вельмі душэўныя, проста чароўныя.

А2. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага слова. Адказ запішыце лічбай:

Сваю пяшчоту маме я прыношу, перад якой схіляю галаву.

1) дзейнік;

2) выказнік;

3) азначэнне;

4)  дапаўненне;

5) акалічнасць.

А3. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага інфінітыва. Адказ запішыце лічбай:

Бабуля раіла мне часцей хадзіць у лес і навучыцца сябраваць з ім.

1. дзейнік; 3)  азначэнне;     5) акалічнасць
2. выказнік;             4) дапаўненне;

А4. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі словамі і іх сінтаксічнай роляй. Адзначце нумар правільнага адказу.

1. А2Б3В1Г5
2. А5Б3В4Г2
3. А5Б2В3Г4
4. А2Б3В5Г4
5. А4Б2В5Г3

А1. Адзначце словы, у якіх адбываецца аглушэнне зычных:

1.  у хатцы;
2. прыказка;
3. лётчык;
4. снег;
5. сцежка.

А2. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару а:

1. крат..р;
2. сер..брысты;
3. ц..гляны;
4. канц..рт;
5. р..чанька.

А3. Адзначце словы з падоўжанымі зычнымі:

1. паддубняк;
2. коннік;
3. багацце;
4. пытанне;
5. галлё.

А4. Адзначце словы, у якіх правапіс выдзеленых літар  можна праверыць шляхам падбору аднакаранёвых слоў:

1. лёгкі;
2. вакзал;
3. перакладчык;
4. экзамен;
5. знаходка.

А5. Адзначце словы, у якіх літара я абазначае два гукі:

1. зязюля;
2. Ульяна;
3. прыгожая;
4. месяц;
5. паўяблыка.

А6. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць мяккі знак:

1. некал..кі;
2. л..е;
3. с..нежны;
4. Міхас..ка;
5. сем…

А7. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць апостраф:

1. шчаў..е;
2. кур..ёзны;
3. коп..епадобны;
4. павіл..ён;
5. Аляб..еў.

А8. Адзначце правільна напісаныя словы:

1. ассістэнт;
2. двукосе;
3. ажыццяўленне;
4. абветранае;
5. меддзю.

А9. Адзначце словы, у якіх пішацца у:

1. а..сянішча;
2. фабрыку “Прамень” ..знагародзілі;
3. краіны Далёкага ..сходу;
4. стра..нік;
5. лавілі акунёў, ..юноў.

А10. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску неабходна ўставіць  літару:

1. зайздрос..ны;
2. у грама..стве;
3. міласэр..ны;
4. віс..нуць;
5. лан..шафтны.

Ключ

Тэст па тэме: «Сінтаксіс і пунктуацыя»

 5 кл.

1.Якое азначэнне правільна раскрывае змест раздзела “Сінтаксіс”?

а) Сінтаксіс вывучае словазлучэнне, сказ, тэкст (іх азначэнне, будову, прызначэнне);

б) Сінтаксіс вывучае правілы пастаноўкі знакаў прыпынку.

2.Адзначце словазлучэнні: а) паслаць па доктара; б) дапамога доктара; в) аказаць дапамогу; г) доктар дапамог.

3.Адзначце правільныя словазлучэнні: а) дзякаваць бацькоў; б) пайсці па хлеб; в) збірацца ў грыбы; г) жартаваць з сябра; д) дараваць брату; е) хварэць на ангіну.

4.Адзначце клічныя сказы: а) Добры дзень вам, добрыя людзі; б) Калі прыйдуць госці; в) Дапамажы мне рашыць задачу; г) Хутка дождж сціх; д) Якая прыгажосць вакол

5.Адзначце пабуджальныя сказы: а) Пад нагамі шамаціць рознакаляровае лісце; б) А вунь чырвоны клён; в) Давайце палюбуемся гэтай прыгажосцю; г) Чуецца курлыканне журавоў; д) Яны адлятаюць у цёплыя краіны; е) Пажадайце ім шчаслівай дарогі

6.Адзначце неразвітыя сказы: а) Пайшоў снег; б) Мы любім вучыцца і адпачываць; в) Прыйшла вясёлая і шумлівая вясна; г) На дарогах гамоняць ручайкі; д) У небе спяваюць жаваранкі.

7.Якім членам сказа з’яўляецца выдзеленае слова?

Беларусь – мая Радзіма а) дзейнік; б) выказнік; в) дапаўненне; г) азначэнне; д) акалічнасць

8.Адзначце сказы са звароткамі: а) Цёплы дожджык  не прагнаў дзяцей з вуліцы; б) Цёплы дожджык пырсні, пырсні на парэчкі і на вішні; в) У меру свяціла сонца і ў час ішоў цёплы дожджык; г) Я думаў пра цёплы дожджык, якога так не хапала; д) Ці любіш ты дружа цёплы дожджык?

9.Адзначце сказы, у якіх перад выдзеленымі злучнікамі трэба паставіць коску: а) Вада стаіць нерухома і ў ёй адбіваецца зорнае неба; б) Трэба спяшацца на вакзал бо цягнік адыходзіць праз гадзіну; в) Бачыць вока далёка а розум яшчэ далей; г) Шуміць вецер над лесам ды надрыўна галосіць над апусцелым полем; д) Дзень быў пахмурны і даволі цёплы.

10..Адзначце сказы з простай мовай і пастаўце знакі прыпынку ў іх: а) Маладая вясна радасна ўсміхнулася і павіталася Вось і я! б) На ўсходзе зайграла залатая чырвань; в) Вясна сонечнымі промнямі расцалавала арэхавы куст; г) Падаў голас салавейка; д) Цяпер ужо не вернуцца халады казалі людзі, калі чулі яго песню.

11.Расстаўце прапушчаныя знакі прыпынку:

Бусел праводзіў заняткі

Слухаць мяне бусляняткі

Дома пакіньце страх

Смела рабіце ўзмах.

Хто праляціць прыгожа

Першым паснедаць зможа.

Помніце Кляка і Клёка

Восень ужо недалёка

Ведаем гэта самі

Круцяць малыя насамі.

Несупадзенне ліку некаторых назоўнікаў

Несупадзенне роду  некаторых  назоўнікаў