1.Адзначце словы, якія складаюцца з двух складоў:

1) кватэра; 2) радасць; 3) пакой; 4) Азія; 5) соус.

2..Адзначце словы, у якіх пішацца літара а:

1) буш…ваў; 2) п…вага; 3) ц…рква; 4) вет…ран; 5) шч…бятаць.

3.Адзначце словы, у якіх пішацца літара я:

1) в…траны; 2) в…тры; 3) в…чаровы; 4) пам…ць; 5) з…зюля.

4.Адзначце словы, у якіх літара я абазначае два гукі:

1) вясна; 2) більярд; 3) зямля; 4) заява; 5) яма.

5.Адзначце словы, у якіх колькасць гукаў і літар не супадае:

1) галоўка; 2) аб’езд; 3) пятнаццаць; 4) выкладаць; 5) няўдалы.

6..Адзначце словы, у якіх патрэбна ўставіць літару ў:

1) гэта …нікальны помнік; 2) бава…няная тканіна; 3) паездка ва …краіну; 4) ісці … лес; 5) ла…рэат прэміі.

7.Адзначце словы, у якіх патрэбна ўставіць раздзяляльны мяккі знак:

1) сал…ю; 2) аб…езд; 3) кап…ё; 4) кампан…ён; 5) надвор…е.

8.Адзначце словы, гукавы запіс якіх выкананы правільна:

1) [жжац’]; 2) [ц’ашка]; 3) [м’адз’в’эдз’]; 4) [ноз’б’іт]; 5) [дзвэры].

9.Адзначце словы, у якіх адбываецца аглушэнне зычных:

1) мароз; 2) касьба; 3) дзядзька; 4) дождж; 5) футбол.

10.Адзначце словы, у якіх літары е, ё, ю, я, і абазначаюць два гукі:

1) зіхацець; 2) удваіх; 3) сям’я; 4) слёзы; 5) баян.

11.Адзначце словы, у якіх свісцячыя зычныя вымаўляюцца як шыпячыя:

1) сшытак; 2) шчасце; 3) расчысціць; 4) зжаць; 5) бясшумна.

12.Адзначце словы, у якіх дз абазначае два гукі:

1) падзямелле; 2) падзяліць; 3) падзолісты; 4) дзяжа; 5) дзень.

13.Вызначце, колькі гукаў і літар у слове ўздзеянне:

1) 8 л., 9 г.; 2) 8 л., 8 г.; 3) 9 л., 8 г.; 4) 9 л., 9 г.

ЛІЧЭБНІК

А1. Адзначце лічэбнікі, у якіх  пішацца літара е:

1) с..мдзесят,  2) с..мюстамі,

3) дзяс..цера,  4) дз..вяты,

5)  восемдз…сят.

А2. Адзначце лічэбнікі, у якіх на месцы пропуску пішацца мяккі знак:

1) дзевяц..сот,           2) дз..вюм,

3) (у) вас..мі,              4) шас..цісоты,

5) сем.. .

А3. Адзначце лічэбнікі, у якіх пропуску пішацца дзве літары цц:

1) пятна..аць, 2) пя..ю,

3) два..аць,     4) дзевя..ю,

5) пя..істам.

А4. Адзначце лічэбнікі, у якіх пішацца літара а:

1) за двум.. зайцамі, 2) тры в..сьмыя,

3) (на) двухст..х старонках, 4) (у) дв..іх кацянят,

5) в..семсот метраў.

А5. Адзначце сказы, у якіх парушаны граматычныя нормы беларускай мовы:

1) Пяць доўгіх вёрстаў вельмі стамілі нашых падарожнікаў.

2) Тры пятых соткі агарода былі засаджаны памідорамі.

3)  Каля двух гадзін давялося чакаць цягніка на Гомель.

4) Трое ладных падсвінкаў гадавалася ў гэтым годзе ў бацькавым хляве.

5) Больш за паўтары месяцы не было навін з фронту.

А6. Адзначце лічэбнікі, якія пішуцца разам:

1) трыста_сорак,       2) дзевяць_сот,

3) пяці_дзясяты,        4) трох_тысячны,

5) дзвесце_дваццаць.

А7. Адзначце лічэбнікі, якія запісаны правільна:

1) паўтара кілаграма,           2) пяцьдзясятыя гады,

3) шасцісот грамаў,              4) васьмюдзесяццю цэнтнерамі,

5) двумястамі ўдзельнікамі.

А8. Адзначце лічэбнікі, запісаныя няправільна:

1) сямьюдзесяццю працэнтамі,      2) васьмы рад,

3) пяць восьмых частак;                  4) трымястамі рублямі,

5) двумастамі чатырма ўдзельнікамі.

А9. Адзначце словазлучэнні, у якіх ужываюцца зборныя лічэбнікі:

1) 3 (салдаты),           2) 5 (гусі),

3) 9 (лісяняты),          4) 4 (жанчыны),

5) 2 (дубы).

В1. Знайдзіце словазлучэнне з памылкай у напісанні лічэбніка. Запішыце лічэбнік правільна.

1) дваццаццю сямю турыстамі,      2) пяцьсоты спартсмен,

3) абедзве дзяўчыны,                       4) тры чацвёртыя ўраджаю,

5) з трымастамі сарака пяццю рублямі.

В2. Знайдзіце сказ з памылкай ва ўжыванні лічэбніка. Запішыце правільна спалучэнне “лічэбнік + назоўнік”.

1) На ганку забаўляліся чацвёра кацянят.

2)У хату ўвайшлі двое салдат.

3)Трое жанчын дапамаглі маці выкапаць бульбу.

4) Дзевяцера маіх аднакласнікаў збіраюцца паступаць у медыцынскую акадэмію.

5) Нас было пяцёра.

Ключ

Адасабленне азначэнняў

Незалежна ад месца ў сказе адасабляюцца азначэнні:

Читать далее →

Тэарэтычны матэрыял для вучняў 11 класса па тэме:” Зваротак”

Зваротак – слова ці спалучэнне слоў, якое называе таго, да каго звяртаюцца: Адышло ад нас ты, лета. Цёплы дожджык, пырсні, пырсні на парэчкі і на вішні.

Зваротак на пісьме выдзяляецца коскамі.

Некаторыя асаблівасці пастаноўкі знакаў прыпынку пры зваротках Читать далее →

1. Беларуская мова адносіцца да групы ўсходнеславянскіх моў разам з рускай і ўкраінскай. Пераважна распаўсюджана на тэрыторыі Беларусі, а таксама ў памежных рэгіёнах Літвы, Польшчы (мае статус рэгіянальнай), Расіі ды Украіны. Па-беларуску размаўляюць між сабой эмігранты ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі ды іншых краінах.
2. Наша мова мае тры алфавіты. Кірылічны пачаў ужывацца ў час існавання старабеларускай мовы — у 14 ст. У нашы дні гэта самы масавы варыянт алфавіту. Лацінка ў беларускай мове з‘явілася ў 16 ст. Ёй актыўна карысталіся беларускія літаратары 19 ст. Сярод іх — Францiшак Багушэвiч, аўтар прарочага звароту да суайчыннікаў «Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі!».

У 2007-м беларускую лацінку ў тапаніміі зацвердзіў Міжнародны камітэт ААН.

3. У беларускай мове выкарыстоўваюцца два правапісы. Закладзены ў 1918-м мовазнаўцам і грамадска-палітычным дзеячам Браніславам Тарашкевічам правапіс на сёння называецца класічным, або «тарашкевіцай». Ад пачатку 90-х ім карысталіся адноўленая газета «Наша Ніва» ды іншыя выданні.

У 1933-м, а таксама ў канцы 1950-х правапіс змянілі ў рамках русіфікацыйных рэформаў. Рэфармаваны правапіс мае нефармальную назву «наркамаўка». Пасля ўступлення ў сілу правапіснага закона 2008-га ён канчаткова замацаваў за сабой статус афіцыйнага правапісу.

4. У выніку шматгадовага суіснавання беларускай і рускай мовы з‘явілася так званая трасянка. Лічыцца, што гэтая моўная з‘ява стала наступствам камунікацыі пераважна беларускамоўнага вясковага насельніцтва з рускамоўным горадам.
5. Скульптурным увасабленнем адметнасці беларускай мовы з‘яўляецца помнік літары «Ў» у Полацку (2003 год). Ля падножжа скульптуры выбітыя радкі з верша народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна: «Ад Еўфрасінні, ад Скарыны, ад Полацка пачаўся свет». Аўтар праекту — мастак і дызайнер Ігар Куржалаў.
6. 6. У 1989-м было заснавана Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны. Фактычна яно выконвае функцыю паўнавартаснага дзяржаўнага інстытута. Адукацыя, юрыдычная абарона, кансультацыі ў пытаннях тэрміналогіі, выдавецкая дзейнасць ды многае іншае.
7. 7. 21 лютага, у Сусветны дзень роднай мовы беларусы традыцыйна пішуць агульнанацыянальную дыктоўку. Упершыню яна прайшла 23 сакавіка 2008 года.
8. 8. Многія з вас бачылі сацыяльную рэкламу «Смак беларускай мовы» і «Родныя даты». Гэта ўсё праекты кампаніі «Белзнешрэклама»,  якая тлумачыць сваю ініцыятыву так: «Беларуская мова мае непараўнальнае зачараванне, сакавітае гучанне, спецыфічны каларыт, гэта сапраўды ўнікальная мова, самая мілагучная пасля італьянскай і самая старажытная сярод славянскіх моў».
9. 9. Прыкладам павагі да беларускай мовы для многіх беларусаў служаць паслы замежных краін, якія актыўна выкарыстоўваць яе у публічнай сферы. Адным з першых па-беларуску загаварыў пасол ЗША Джордж Крол. Яго ініцыятыву падхапілі шведскі пасол Стэфан Эрыксан, літоўскі — Эдмінас Багдонас ды іншыя. Гэтыя замежныя дыпламаты натхнілі на вывучэнне роднай мовы многіх беларусаў.
10. 10. Венгерскі матэматык і лінгвіст Андраш Корнай апублікаваў у 2013-м навуковую працу «Лічбавая смерць моў». Ён вывучаў сусветныя мовы, якія знаходзяцца пад пагрозай вымірання ў інтэрнэце і ў электронных прыладах. Беларуская мова апынулася ў ліку бясспрэчна жывых.

Читать далее →

Некаторыя асаблівасці кіравання ў беларускай мове

Читать далее →

ЯЛАВІЧЫНА

«Свініна ёсць, гавядзіна бывае, а вось ялавічына? Што гэта?..»  Мала хто і з суразмоўнікаў-гандляроў на славутай Камароўцы быў абазнаны, што «ялавічына» — гэта беларускамоўны адпаведнік рускаму «говядина» (мяса каровы як ежа). Для большасці яно не выклікала ніякіх асацыяцый.

А між тым слова «ялавічына» — агульнапрынятая яшчэ з 20-х гадоў ХХ стагоддзя норма беларускай літаратурнай мовы. Яно ўтварылася ад «ялавіца» (ялавая — бясплодная — карова) і па сёння фіксуецца літаральна ўсімі слоўнікамі нашай мовы, рэгулярна выкарыстоўваецца ў перыядычным друку, у творах беларускіх пісьменнікаў. «Праз гадзіну на вогнішчах смажыліся вялізныя кавалкі ялавічыны, круціліся на ражнах цэлыя авечкі» (У. Караткевіч). Читать далее →