1) Вызначце род назоўнікаў гну, поні, шымпанзэ:
а) мужчынскі;
б) ніякі;
в) жаночы.
2) Адзначце «пятае лішняе»:
а) няўмека;
б) піскля;
в) прыгажуня;
г) непакора;
д) непаседа.
3) Адзначце словы, якія ўжываюцца толькі ў форме множнага ліку:
а) канікулы;
б) лісты;
в) камяні;
г) дажынкі;
д) сані.
Отпечаток – адбітак
Камыш – чарот
Ломоть – луста
Стеклышко – шкельца
Шиповник – шыпшына
Мусор – смецце
Занавески – фіранкі
Мечтатель – летуценнік
Ремень – пасак
Капкан – пастка
Челюсть – сківіца
Бархат – аксаміт
Сплетник – пляткар
Случай, повод – нагода
Корыто – начоўкі
Высокомерие – пагарда
Отсчет – адлік
Остаток – рэштка
Конюшня –стайня
Шелуха – шалупінне
Улитка – смоўж
Ларец – куфэрак
Кучер – фурман
Оттепель – адліга
Шлепанцы – шлапакі
Достоинство – годнасць
Неряшливо, небрежно – неахайна
Мгла – мгла
Хлопок – бавоўна
Высокомерно, тщеславно – пыхліва
Скатерть – абрус
Кровать – ложак
Сладость – слодыч
Крестик – крыжык
Мошенник – махляр
Крыжовник – агрэст
Весы – шалі
Шарф – шалік
Заноза – стрэмка
Носки – шкарпэткі
Шмат гадоў у Слабадской школе працуе “Фальклорна-драматычнае” аб’яднанне па інтарэсах, заняткі ў якім садзейнічаюць развіццю камунікатыўных уменняў і навыкаў школьнікаў, развіваюць навыкі міжасабовых зносін і супрацоўніцтва.
Мэта аб’яднання-забеспячэнне ўмоў для развіцця творчых здольнасцей вучняў сродкамі фальклору і тэатральнага мастацва. У аснове заняткаў “Фальклорна-драматычнага” аб’яднання па інтарэсах ляжыць самадзейнасць вучняў, таму тут найбольш ярка выяўляюцца асоба школьніка, яго інтарэсы, схільнасці, унутраны свет, маральныя і эстэтычныя ідэалы.
Вучні кожны год з цікавасцю рыхтуюць новае тэатралізаванае прадстаўленне. Традыцыйна – гэта “Вячоркі” з беларускімі народнымі жартамі і анекдотамі, меладычнымі і вясёлымі песнямі, з задорнай “Полечкай” і з жартоўнымі прыпеўкамі.
Праца ў гэтым накірунку працягваецца і ў гэтым навучальным годзе. Настаўнікаў, вучняў і іх законных прадстаўнікоў у маі 2024 года чакаюць новыя “Вячоркі”!
Дзейнасць “Фальклорна-драматычнаг ” аб’яднання па інтарэсах пашырае веды вучняў аб нацыянальных асаблівасцях родной культуры, развівае іх матывацыю да пазнання і творчасці, фарміруе практычныя ўменні і навыкі ў тэтральнай дзейнасці, пачуццёва-эмацыянальную сферу навучэнцаў і мастацкі густ, садзейнічае патрыятычнаму, ідэалагічнаму, эстэтычнаму і маральна-этычнаму выхаванню школьнікаў.
Ужыванне і правапіс часціц не, ні
Ужыванне часціц не і ні абумоўлена іх значэннем.
Ужыванне часціцы не
| Значэнні часціцы не | Калі ўжываецца | Прыклады |
| Адмаўленне | Калі знаходзіцца пры выказніку | З касою пагоды не чакаюць.
Служба не дружба. Гэта не чорны колер. |
| Сцвярджэнне | Не + магчы + не + інфінітыў | З усім гэтым я не мог не пагадзіцца.
Я не мог не сказаць вам гэта. |
| У рытарычных сказах | Каму не вядома імя асветніка Францыска Скарыны?
Дзе ж я мог не заехаць? |
Ужыванне часціцы ні
| Значэнне часціцы ні | Калі ўжываецца | Прыклады |
| Узмацненне адмаўлення | Не (няма, нельга, няможна) + ні | Нельга спыніцца ні на хвіліну.
На вуліцы ні душы (маецца на ўвазе няма ні душы). |
| Узмацненне сцвярджэння | Што (б) ні, хто (б) ні, як (бы) ні, куды (б) ні, дзе (б) ні і пад. | Дзе ні пойдзеш, песні кружаць роем.
Куды ні глянь, усё бялютка. |
| Значэнне злучніка ў адмоўным сказе | Можна замяніць злучнікам і | Я ні ў жыцці, ні ў людзях не зняверыўся (і ў жыцці, і ў людзях). |
| Няўпэўненасць | Ва ўстойлівых выразах (фразеалагізмах) | Ні хаты ні лапаты, ні складу ні ладу, ні жывы ні мёртвы і пад. |
Адрознівайце: не раз (многа раз, часта) – ні разу (ніколі); не адзін (многа) – ні адзін (ніхто): ні адзін не ведаў – не адзін ведаў, ні адзін не прыйшоў – не адзін прыйшоў; ні разу не бачыў – не раз бачыў, ні разу не гаварыў – не раз гаварыў.
Устаўце патрэбную часціцу (не або ні):
У сэрцы … было ўжо месца … любасці, … захапленню, … радасці.
Я … разу … быў у Маскве.
Як тут … сказаць!
На небе … хмурынкі.
Амаль усё, за што б … браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я … мог … заехаць да вас.
… раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я … разу … бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца.
КЛЮЧ.
У сэрцы не было ўжо месца ні любасці, ні захапленню, ні радасці.
Я ні разу не быў у Маскве.
Як тут не сказаць!
На небе ні хмурынкі.
Амаль усё, за што б ні браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я не мог не заехаць да вас.
Не раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я ні разу не бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца
Ва ўстанове адукацыі “Слабадская сярэдняя школа” з мэтай павышэння цікавасці вучняў да чытання, развіцця і захавання высокіх маральных каштоўнасцей і ідэалаў беларускага грамадства прайшоў першы этап рэспубліканскага конкурсу юных чытальнікаў “Жывая класіка”. Конкурс прысвечаны Году міра і стварэння.
Пераможцай стала Малюска Ангеліна, вучаніца 9 класа. Дзяўчынка падрыхтавала мастацкае чытанне верша Эдзі Агняцвет “Чэрвень ідзе”. Дзякуючы ёй вучні ўстановы адукацыі пазнаёміліся з цудоўным творам беларускай літаратуры. Вучаніца паказала артыстызм выканання, глыбіню пранікнення ў сэнс твора, стварыла сцэнічны вобраз адпаведна вершу.
Мерапрыемства садзейнічала пашырэнню чытацкага кругагляду школьнікаў, развіццю іх творчых здольнасцей, выхаванню вучняў на лепшых узорах нацыянальнай літаратуры.
https://drive.google.com/file/d/1eIFNLwj8h7vCDRKYKR2j5ZCS0WIBa-Q-/view?usp=share_link
У гэтым навучальным годзе выпускнікі будуць здаваць цэнтралізаваны экзамен у форме тэсціравання. Гэта дазволіць аб’ектыўна ацаніць веды кожнага выпускніка, забяспечыць навучэнцам роўны доступ да атрымання вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі.
Тэсціраванне мае на мэце праверку ступені валодання выпускнікамі школ усімі літаратурнымі нормамі беларускай мовы: арфаэпічнымі, лексічнымі, акцэнталагічнымі, граматычнымі, стылістычнымі, арфаграфічнымі і пунктуацыйнымі.
Заданні тэсту адпавядаюць наступным раздзелам курса беларускай мовы:
♦ Мова. Маўленне. Тэкст.
♦ Арфаэпія і арфаграфія.
♦ Лексіка і фразеалогія.
♦ Словаўтварэнне і арфаграфія.
♦ Марфалогія і арфаграфія.
♦ Сінтаксіс і пунктуацыя.
Зусім не трэба імкнуцца пераказаць тэкст “слова ў слова”, важна выявіць галоўную думку тэксту, раскрыць яе праз перадачу зместу ў пэўнай паслядоўнасці, захоўваючы моўныя і стылёвыя сродкі ў адпаведнасці з ідэйна — мастацкай задачай зместу. Трэба пазбягаць цяжкасцей ў напісанні. Так, амаль заўсёды можна замяніць сінонімам ці блізказначным слова, у напісанні якога вы сумняваецеся. Можна прапусціць слова, словазлучэнне, пэўную сінтаксічную канструкцыю, калі не памятаеце дакладна, як афармляць яе на пісьме (зразумела, такі пропуск магчымы толькі тады калі ён не разбурае сказ, не робіць выказванне незразумелым). Можна змяніць парадак слоў у сказе, «падагнаць» яго пад правіла, якое вы ведаеце дакладна. Нарэшце можна перабудаваць сказ.
Як трэба пісаць пераказ?
Ускладненыя простыя сказы
А1. Адзначце сказы з аднароднымі членамі:
А2. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя сінтаксічныя канструкцыі адасабляюцца:
А3. Адзначце сказы, у якіх на месцы ўсіх пропускаў трэба паставіць коску:
А4. Адзначце сказы з пабочнымі словамі, устаўнымі канструкцыямі (знакі прыпынку не расстаўлены):
В1. Колькі і якіх знакаў прыпынку павінна быць у сказе? Адзначце нумар правільнага адказу.
Туды на груд грацыёзна і лёгка падымалася трымаючы над галавою паркалёвы парасон з хвалістай карункавай каймою стройная ў доўгай прыталенай і перахопленай пасачкам сукенцы з белым каўнерыкам напэўна першая наваградская прыгажуня і модніца.
1)8 косак; 3) 7 косак;
2) 5 косак, працяжнік; 4) 6 косак, працяжнік.
2.Складаназлучаны сказ
А1. Адзначце складаназлучаныя сказы (знакі прыпынку не расстаўлены):
З мэтай выхавання у вучняў павагі да беларускай мовы, паглыблення ведаў школьнікаў па літаратуры, культуры, этнаграфіі Бацькаўшчыны ў нашай установе адукацыі для вучняў 6-8 класаў была арганізавана і праведзена інтэрактыўная гульня “Святло роднага слова”, дэвізам якой сталі словы: “Родная мова не павінна быць замежнай”. Знамянальна тое, што прайшла яна 21 лютага і была прымеркавана да Міжнароднага дня роднай мовы. Падрыхтавлі і правялі гульню настаўнікі беларускай мовы Грышкевіч А.А. і Раўнейка А.М.
Мерапрыемства пачалося з прыгожых, звонкіх паэтычных радкоў Ніла Гілевіча, прысвечаных нашай роднай мове. Затым увазе школьнікаў быў прапанаваны кліп на песню Вансовіч Маргарыты “Мой край”, які дазволіў усім прысутным атрымаць асалоду ад цудоўнага музычнага твора на беларускай мове, стварыў у аўдыторыі асаблівую атмасферу паэтычнасці і беларускасці.
Далей дзве каманды — “Эрудыты” і “Знатакі” – праявілі свае веды ў розных намінацыях: “Рэспубліка Беларусь”, “Наша спадчына”, “Народныя традыцыі”, “Сучасная Беларусь”, “Філалогія”, “Перакладчыкі”, “Літаратура”, “Этнаграфія” і інш. Мерапрыемства прайшло цікава, не было раўнадушных ні сярод удзельнікаў, ні сярод гледачоў, якія, дарэчы, былі таксама ўцягнуты ў спаборніцтва. Балельшчыкам былі прапанаваны розныя заданні: “Працягні прыказку”, “Працягні твор”, “Адгадай загадку”, “Адным словам” і г.д.
Закончылася гульня на высокай музычнай ноце – кліпам на песню Аляксандра Сапацькова “Мая Беларусь”, які яшчэ раз дазволіў упэўніцца ў тым, якая цудоўная, непаўторная, старажытная і сучасная наша Бацькаўшчына.
Мерапрыемства садзейнічала выхоўванню ў вучняў павагі да роднай мовы, развіццю цікавасці да мінулага і сучаснага роднага краю, інтэлектуальных здольнасцей і камунікатыўных навыкаў школьнікаў, фарміраванню актыўнай жыццёвай пазіцыі маладога пакалення беларусаў-патрыётаў.
А1. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя словы / словазлучэнні з’ўляюцца дзейнікам:
А2. Адзначце сказы з састаўным дзеяслоўным выказнікам:
А3. Адзначце сказы, у якіх працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам пастаўлены ў адпаведнасцямі з правіламі пунктуацыі беларускай мовы:
1) Боцікі ў Аленкі — бялейшыя за снег.
2) Гаспадарку весці — не лапці плесці.
3) Дарога — хоць бокам каціся.
4) Стрэчанне — свята сустрэчы вясны і зімы.
5) Смех, кажуць, — вялікая сіла.
А4. Адзначце сказы з памылкамі ў каардынацыі дзейніка і выказніка:
В1. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі слова і іх сінтаксічнай роляй у сказе. Адказ запішыце. Напрыклад, А3Б2В4Г1
| А) Маладосць — край людзей, найлепшы час.
Б) Мы сагрэем планету сваімі рукамі, каб наступнікам нашым паднесці ў дар. В) Добры гаспадар Міхась. |
1)Дзейнік 2)Азначэнне 3)Акалічнасць 4)Дапаўненне 5) Выказнік |
А1. Адзначце сказы, у якіх выдзеленае слова (словы) з’яўляецца дапаўненнем:
А2. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага слова. Адказ запішыце лічбай:
Сваю пяшчоту маме я прыношу, перад якой схіляю галаву.
1) дзейнік;
2) выказнік;
3) азначэнне;
4) дапаўненне;
5) акалічнасць.
А3. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага інфінітыва. Адказ запішыце лічбай:
Бабуля раіла мне часцей хадзіць у лес і навучыцца сябраваць з ім.
А4. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі словамі і іх сінтаксічнай роляй. Адзначце нумар правільнага адказу.
| А. Пасля работы Жураўскі пайшоў шукаць вуліцу Дзімітрава.
Б, Але навальніцы ўлетку імклівыя і кароткія. В. Клопаты бацькі не былі дарэмнымі. Г. Рака тым часам паступова ачысцілася ад лёду. |
1. Дзейнік.
2. Выказнік. 3. Азначэнне. 4. Дапаўненне. 5. Акалічнасць. |