Ускладненыя простыя сказы

А1. Адзначце сказы з аднароднымі членамі:

• На пагорку, каля рэчкі, у вясёлым школьным садзе вішні садзім.
• Я іду, іду між дрэў.
• З узгоркамі, раўнінамі вядзе гамонку бор.
• На дол, на росныя кусты спакойна падаюць лісты.
• Пад нагамі ламаўся слабенькі лёд, хрусцеў, разлятаўся, звінеў.

А2. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя сінтаксічныя канструкцыі адасабляюцца:

• Прыбіўшы да берага чарот патрушчаны засынае возера, ад сіверу сіняе.
• Як яблык крамянае і хрупаткое слова марознае: “Беларусь”.
• Здае пасаду панядзелак і хмурачыся п’е расу.
• Сонца ўзнялося на вышыню і спакойнае затапіла сваім святлом неабсяжную прастору.
• Возера было шырокае, блакітнае як неба.

А3. Адзначце сказы, у якіх на месцы ўсіх пропускаў трэба паставіць коску:

• Любоў мая, ты песня_ і макота_ і спелы бор_ і вольны гон ракі.
• Васіль выслухаў Апейку моўчкі_ і не падымаючы галавы_ адышоў убок.
• Ні парушынкі ў небе_ ні дажджынкі, і мройна вішня пышная цвіце.
• Палявая дзічка_ старая_ як той сівер_ аж скрыпела двума дуплістымі раламі.
• Сцішаны спевам мяцеліц_ дзень дапаліўся вятраны.

А4. Адзначце сказы з пабочнымі словамі, устаўнымі канструкцыямі (знакі прыпынку не расстаўлены):

• Мне ўсё здаецца ясным мілым.
• Кнігаўка за дзень не дакрычала! як з хвастом ушчэмленым галосіць.
• Толькі ўчора здаецца пралескі цвілі.
• Ва ўсім вядома вінават адзін тапор я не пайшоў бы каб не ён у цёмны бор.
• Смутна выблісне шлях нібы зорка з туману.

В1. Колькі і якіх знакаў прыпынку павінна быць у сказе? Адзначце нумар правільнага адказу.

Туды на груд грацыёзна і лёгка падымалася трымаючы над галавою паркалёвы парасон з хвалістай карункавай каймою стройная ў доўгай прыталенай і перахопленай пасачкам сукенцы з белым каўнерыкам напэўна першая наваградская прыгажуня і модніца.

1)8 косак;       3) 7 косак;

2) 5 косак, працяжнік;        4) 6 косак, працяжнік.

2.Складаназлучаны сказ

А1. Адзначце складаназлучаныя сказы (знакі прыпынку не расстаўлены):

1. Галоўныя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя словы / словазлучэнні з’ўляюцца дзейнікам:

1. Садовіч быў хлопец гарачы.
2. У гэтай песні пра лета чулася штосьці роднае.
3. Купіць касу – о, гэта штука!
4. Але – супраціўны злучнік.
5. Сястра, я рад з табой сустрэцца.

А2. Адзначце сказы з састаўным дзеяслоўным выказнікам:

1. Вельмі многае хочам мы стварыць і адкрыць.
2. Зямля не любіць пуставаць – жадае быць жытнёвым полем.
3. Будуць зоры маленькаму ззяць, будуць светлыя сны пасылаць.
4. І здаецца, зноўку еду я дадому пераведаць родных, блізкіх, дарагіх.
5. На сходзе Васіль спадзяваўся ўбачыць Ганну.

А3.  Адзначце сказы, у якіх працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам пастаўлены ў адпаведнасцямі з правіламі пунктуацыі беларускай мовы:

1) Боцікі ў Аленкі — бялейшыя за снег.

2) Гаспадарку весці — не лапці плесці.

3) Дарога — хоць бокам каціся.

4) Стрэчанне — свята сустрэчы вясны і зімы.

5) Смех, кажуць, — вялікая сіла.

А4. Адзначце сказы з памылкамі ў каардынацыі дзейніка і выказніка:

1. З хаты выскачыла чалавек з дзесяць.
2. Двое людзей ішлі бітым гасцінцам.
3. Ніхто з хлопцаў слова не сказаў – так гэта было нечакана.
4. У той дзень ляцела над зямлёй многа буслоў.
5. Два чорныя сабакі забразгала ланцугамі.

В1. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі слова і іх сінтаксічнай роляй у сказе. Адказ запішыце. Напрыклад, А3Б2В4Г1

2. Даданыя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх выдзеленае слова (словы) з’яўляецца дапаўненнем:

1. Праб’ецца заўтра спорнай рунню ўсё, што ты пасееш сёння.
2. Нам задалі перакласці тэкст з англійскай мовы.
3. Стаць чэмпіёнам не так проста.
4. Не шукай лёгкага хлеба.
5. Песні Палесся вельмі душэўныя, проста чароўныя.

А2. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага слова. Адказ запішыце лічбай:

Сваю пяшчоту маме я прыношу, перад якой схіляю галаву.

1) дзейнік;

2) выказнік;

3) азначэнне;

4)  дапаўненне;

5) акалічнасць.

А3. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага інфінітыва. Адказ запішыце лічбай:

Бабуля раіла мне часцей хадзіць у лес і навучыцца сябраваць з ім.

1. дзейнік; 3)  азначэнне;     5) акалічнасць
2. выказнік;             4) дапаўненне;

А4. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі словамі і іх сінтаксічнай роляй. Адзначце нумар правільнага адказу.

1. А2Б3В1Г5
2. А5Б3В4Г2
3. А5Б2В3Г4
4. А2Б3В5Г4
5. А4Б2В5Г3

А1. Адзначце словы, у якіх адбываецца аглушэнне зычных:

1.  у хатцы;
2. прыказка;
3. лётчык;
4. снег;
5. сцежка.

А2. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару а:

1. крат..р;
2. сер..брысты;
3. ц..гляны;
4. канц..рт;
5. р..чанька.

А3. Адзначце словы з падоўжанымі зычнымі:

1. паддубняк;
2. коннік;
3. багацце;
4. пытанне;
5. галлё.

А4. Адзначце словы, у якіх правапіс выдзеленых літар  можна праверыць шляхам падбору аднакаранёвых слоў:

1. лёгкі;
2. вакзал;
3. перакладчык;
4. экзамен;
5. знаходка.

А5. Адзначце словы, у якіх літара я абазначае два гукі:

1. зязюля;
2. Ульяна;
3. прыгожая;
4. месяц;
5. паўяблыка.

А6. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць мяккі знак:

1. некал..кі;
2. л..е;
3. с..нежны;
4. Міхас..ка;
5. сем…

А7. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць апостраф:

1. шчаў..е;
2. кур..ёзны;
3. коп..епадобны;
4. павіл..ён;
5. Аляб..еў.

А8. Адзначце правільна напісаныя словы:

1. ассістэнт;
2. двукосе;
3. ажыццяўленне;
4. абветранае;
5. меддзю.

А9. Адзначце словы, у якіх пішацца у:

1. а..сянішча;
2. фабрыку “Прамень” ..знагародзілі;
3. краіны Далёкага ..сходу;
4. стра..нік;
5. лавілі акунёў, ..юноў.

А10. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску неабходна ўставіць  літару:

1. зайздрос..ны;
2. у грама..стве;
3. міласэр..ны;
4. віс..нуць;
5. лан..шафтны.

Ключ

Тэст па тэме: «Сінтаксіс і пунктуацыя»

 5 кл.

1.Якое азначэнне правільна раскрывае змест раздзела “Сінтаксіс”?

а) Сінтаксіс вывучае словазлучэнне, сказ, тэкст (іх азначэнне, будову, прызначэнне);

б) Сінтаксіс вывучае правілы пастаноўкі знакаў прыпынку.

2.Адзначце словазлучэнні: а) паслаць па доктара; б) дапамога доктара; в) аказаць дапамогу; г) доктар дапамог.

3.Адзначце правільныя словазлучэнні: а) дзякаваць бацькоў; б) пайсці па хлеб; в) збірацца ў грыбы; г) жартаваць з сябра; д) дараваць брату; е) хварэць на ангіну.

4.Адзначце клічныя сказы: а) Добры дзень вам, добрыя людзі; б) Калі прыйдуць госці; в) Дапамажы мне рашыць задачу; г) Хутка дождж сціх; д) Якая прыгажосць вакол

5.Адзначце пабуджальныя сказы: а) Пад нагамі шамаціць рознакаляровае лісце; б) А вунь чырвоны клён; в) Давайце палюбуемся гэтай прыгажосцю; г) Чуецца курлыканне журавоў; д) Яны адлятаюць у цёплыя краіны; е) Пажадайце ім шчаслівай дарогі

6.Адзначце неразвітыя сказы: а) Пайшоў снег; б) Мы любім вучыцца і адпачываць; в) Прыйшла вясёлая і шумлівая вясна; г) На дарогах гамоняць ручайкі; д) У небе спяваюць жаваранкі.

7.Якім членам сказа з’яўляецца выдзеленае слова?

Беларусь – мая Радзіма а) дзейнік; б) выказнік; в) дапаўненне; г) азначэнне; д) акалічнасць

8.Адзначце сказы са звароткамі: а) Цёплы дожджык  не прагнаў дзяцей з вуліцы; б) Цёплы дожджык пырсні, пырсні на парэчкі і на вішні; в) У меру свяціла сонца і ў час ішоў цёплы дожджык; г) Я думаў пра цёплы дожджык, якога так не хапала; д) Ці любіш ты дружа цёплы дожджык?

9.Адзначце сказы, у якіх перад выдзеленымі злучнікамі трэба паставіць коску: а) Вада стаіць нерухома і ў ёй адбіваецца зорнае неба; б) Трэба спяшацца на вакзал бо цягнік адыходзіць праз гадзіну; в) Бачыць вока далёка а розум яшчэ далей; г) Шуміць вецер над лесам ды надрыўна галосіць над апусцелым полем; д) Дзень быў пахмурны і даволі цёплы.

10..Адзначце сказы з простай мовай і пастаўце знакі прыпынку ў іх: а) Маладая вясна радасна ўсміхнулася і павіталася Вось і я! б) На ўсходзе зайграла залатая чырвань; в) Вясна сонечнымі промнямі расцалавала арэхавы куст; г) Падаў голас салавейка; д) Цяпер ужо не вернуцца халады казалі людзі, калі чулі яго песню.

11.Расстаўце прапушчаныя знакі прыпынку:

Бусел праводзіў заняткі

Слухаць мяне бусляняткі

Дома пакіньце страх

Смела рабіце ўзмах.

Хто праляціць прыгожа

Першым паснедаць зможа.

Помніце Кляка і Клёка

Восень ужо недалёка

Ведаем гэта самі

Круцяць малыя насамі.

Несупадзенне ліку некаторых назоўнікаў

Несупадзенне роду  некаторых  назоўнікаў

3 лістапада сярод вучняў 5-7 класаў цікава і пазнавальна прайшоў конкурс чытальнікаў вершаў  «Заўсёды  з намі Колас і Купала», прысвечаны   140-годдзю з дня нараджэння класікаў беларускай літаратуры. Мерапрыемства садзейнічала пашырэнню ведаў школьнікаў пра жыццёвы і творчы шлях мастакоў слова,    дапамагло дакрануцца да творчай спадчыны, якая была прадстаўлена кнігамі паэтаў.

 Пранікнёна і шчыра з вуснаў дзяцей гучалі вершы пра Радзіму, мову і  прыроду.  Пачуццё гонару за родны край і беларускі народ перапаўняла сэрцы ўдзельнікаў мерапрыемства.  Лепшыя вынікі паказалі     Краўчук Ганна (6 кл.), Канакоў Аляксандр (6 кл.) і Калядзюк Юлія (7 кл.).

Віншуем  пераможцаў і дзякуем усім вучням за ўдзел у конкурсе чытальнікаў, за іх працу і талент!

Тэма: «Правапіс е, ё, я»

1 .Устаўце прапушчаныя літары.

Ап..льсінавы сок, ..зычковыя зычныя, кле..вая фарба, вы..сніць пытанне, начны Н..свіж, вым..няць на хлеб, іграць на клав..сіне, беларускія ц..гнікі, адбыліся м..цяжы, на душы кл..каталі гнеў і абурэнне, ..фрэйтарскі мундзір.

2.Запішыце па-беларуску.

Гефест, Енисей, Несмеянов, Пекин, Петровский, Камерун, Мефодий, Есенин, Валентина, Белыницкий-Бируля, Терентий, Плеханов, Зеландия,Люксембург, Некрасов, Матвейчук, Копейко, Олексеюк, Корнеенко.

3.Устанавіце адпаведнасць.

А. Клуб..нь, брыз..нтоўка, с..зонны, пл..ткары            1 е

Б. Сн..данак, кам..каваты, кал..даваць, в..ршковы       2 ё

В. Чарц..ж, асяц..р, кл..цкі, ..рзанне                              3 я

Г. Дзе..нне, в..рблюдзіца, п..рэдадзень, дз..сятка

Д. Кол..равы, собал..вы, пл..ткары, ск..птычны

 Ключ

1.Устаўце прапушчаныя літары

Апельсінавы сок, язычковыя зычныя, клеявая фарба, выясніць пытанне,

начны Нясвіж, выменяць на хлеб, іграць на клавесіне, беларускія цягнікі,

адбыліся мяцяжы, на душы клекаталі гнеў і абурэнне, яфрэйтарскі мундзір.

2.Пераклад.

Гефест, Енісей, Несмяянаў, Пекін, Пятроўскі, Камерун, Мяфодзій, Ясенін, Валянціна, Бялыніцкі-Біруля, Цярэнцій, Пляханоў, Зеландыя, Люксембург, Някрасаў, Мацвяйчук (і Матвяйчук), Капяйко, Алексяюк, Карняенка.

3. Устанавіце адпаведнасць

А. Клубень, брызентоўка, сезонны, плеткары                  1 е

Б. Сняданак, камякаваты, калядаваць, вяршковы           2 ё

В. Чарцёж, асяцёр, клёцкі, ёрзанне                                    3 я

Г. Дзеянне, вярблюдзіца, пярэдадзень, дзясятка

Д. Колеравы, собалевы, плеткары, скептычны

А1 Б3 В2 Г3 Д1

Тэма:«Правапіс прыслоўяў»

1. Тэст

А1. Адзначце прыклады, у якіх выдзеленыя словы трэба пісаць разам:

3) час (ад) часу бачыцца;

4) кінуцца на (сустрач) ;

5) пазіраць (у) далячынь.

А2. Адзначце словазлучэнні, у якіх выдзеленыя словы трэба пісаць праз дэфіс:

2) застацца (сам) насам;

3) (па) свойму прыгожы;

5) прывезці адкуль (небудзь).

А3. Адзначце прыклады, у якіх выдзеленыя словы трэба пісаць асобна:

1) адпачываць (у) двух;

2)прыбраць (у) двух пакоях;

3)прывыкаць (з) малку;

4)вывучыць (на) памяць;

2 «Чацвёртае лішняе».

У кожным радку вызначце чацвёртае лішняе слова:

1) (у) роскідку, (у) розніцу ,(у) россып, (у) рукапашную;

2) (на) злосць, (на) зло, (на) карачках, (на) працягу;

3) (у) тупік, (у) адкрытую, (у) сапраўднасці, (у) разбіўку;

4) (па) хатняму, (па) свойму,(па) ціху, (па) дацку.

3 «Пільнае вока»

Знайдзіце 4 арфаграфічныя памылкі:

Прыходзілі заўчора, даранку не вернецца, рушылі ўсемярых, падоўгу ўзіраўся, на працягу дня, трымаў на пагатове, кінуліся наўцёкі, у глыб лесу, з верху да нізу, рабіць па шаблоне, рабіць па маленьку, выпрыгнуў на хаду, узяць напракат, кінуліся ў рассыпную, пайшлі ў адведкі, выцерлі дасуха.

Ключ

1.Тэст

А1. 2 ,4, 5

А2. 2, 3, 5

А3. 2,4

2 «Чацвёртае лішняе».

1) у_розніцу

2) назло

3) ўразбіўку

4) паціху

3 «Пільнае вока»

да ранку не вернецца, трымаў напагатове, рабіць памаленьку, кінуліся ўрассыпную.

А1. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару а:

• зак..назнаўчы; 4) п..ліфанія;
• т..нкаскуры; 5) ф..тограф.
• д..матканы;

А2. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару э:

• ц..рата; 4) з..члівец;
• ст..рыльны; 5) д..партамент.
• пр..міяльны;

А3. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару е:

• ..гіпецкі; 4) л..кторый;
• б..тонны; 5) дзес..тковы.
• ..гуар;

А4. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару ў:

• ма..залей; 4) стра..с;
• а..гіевы стайні; 5) а..дыякасета.
• ва ..збекістан;

А5. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару ч:

• а..чай; 4) газе..чык;
• у саро..цы 5) дакла..чык.
• Пола..чына;

А6. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць апостраф:

• загор..е; 4) п..едэстал;
• Васіл..еў; 5) кан..ён.
• уз..яднанне;

А7. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць мяккі знак:

• Чэрвен..скі раён; 4) прынес..ці;
• Бразіл..я; 5) кін..ся.
• кудыс..ці;

А8. Адзначце словы, у якіх назіраецца фанетычнае падаўжэнне зычных:

• аддзячыць; 4) праменне;
• здарэнне; 5) затрымацца.
• дваццаццю;

А9. Адзначце словы, у якіх пры перакладзе з рускай мовы на беларускую д пераходзіць у дз:

• демонстрация; 4) водянистый;
• Антарктида; 5) подвиг.
• гвардеец;

А10. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару й:

• зы..начаны; 4) за..грыванне;
• не..маверна; 5) па..менна.
• пра..нфармаваць;