Отпечаток – адбітак
Камыш – чарот
Ломоть – луста
Стеклышко – шкельца
Шиповник – шыпшына
Мусор – смецце
Занавески – фіранкі
Мечтатель – летуценнік
Ремень – пасак
Капкан – пастка
Челюсть – сківіца
Бархат – аксаміт
Сплетник – пляткар
Случай, повод – нагода
Корыто – начоўкі
Высокомерие – пагарда
Отсчет – адлік
Остаток – рэштка
Конюшня –стайня
Шелуха – шалупінне
Улитка – смоўж
Ларец – куфэрак
Кучер – фурман
Оттепель – адліга
Шлепанцы – шлапакі
Достоинство – годнасць
Неряшливо, небрежно – неахайна
Мгла – мгла
Хлопок – бавоўна
Высокомерно, тщеславно – пыхліва
Скатерть – абрус
Кровать – ложак
Сладость – слодыч
Крестик – крыжык
Мошенник – махляр
Крыжовник – агрэст
Весы – шалі
Шарф – шалік
Заноза – стрэмка
Носки – шкарпэткі

Ужыванне і правапіс часціц не, ні

Ужыванне часціц не і ні абумоўлена іх значэннем.

Ужыванне часціцы не

Ужыванне часціцы ні

Адрознівайце: не раз (многа раз, часта) – ні разу (ніколі); не адзін (многа) – ні адзін (ніхто): ні адзін не ведаў – не адзін ведаў, ні адзін не прыйшоў – не адзін прыйшоў; ні разу не бачыў – не раз бачыў, ні разу не гаварыў – не раз гаварыў.

Устаўце патрэбную часціцу (не або ні):

У сэрцы … было ўжо месца … любасці, … захапленню, … радасці.
Я … разу … быў у Маскве.
Як тут … сказаць!
На небе … хмурынкі.
Амаль усё, за што б … браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я … мог … заехаць да вас.
… раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я … разу … бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца.

КЛЮЧ.

У сэрцы  не  было ўжо месца ні любасці, ні захапленню, ні радасці.
Я  ні разу  не быў у Маскве.
Як тут  не  сказаць!
На небе  ні хмурынкі.
Амаль усё, за што б  ні браўся хлопец, давалася яму лёгка.
Я не  мог  не заехаць да вас.
Не  раз мне даводзілася быць у гэтых месцах, але я  ні разу  не бачыў мядзведзя, хоць ён тут і водзіцца

Ускладненыя простыя сказы

А1. Адзначце сказы з аднароднымі членамі:

• На пагорку, каля рэчкі, у вясёлым школьным садзе вішні садзім.
• Я іду, іду між дрэў.
• З узгоркамі, раўнінамі вядзе гамонку бор.
• На дол, на росныя кусты спакойна падаюць лісты.
• Пад нагамі ламаўся слабенькі лёд, хрусцеў, разлятаўся, звінеў.

А2. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя сінтаксічныя канструкцыі адасабляюцца:

• Прыбіўшы да берага чарот патрушчаны засынае возера, ад сіверу сіняе.
• Як яблык крамянае і хрупаткое слова марознае: “Беларусь”.
• Здае пасаду панядзелак і хмурачыся п’е расу.
• Сонца ўзнялося на вышыню і спакойнае затапіла сваім святлом неабсяжную прастору.
• Возера было шырокае, блакітнае як неба.

А3. Адзначце сказы, у якіх на месцы ўсіх пропускаў трэба паставіць коску:

• Любоў мая, ты песня_ і макота_ і спелы бор_ і вольны гон ракі.
• Васіль выслухаў Апейку моўчкі_ і не падымаючы галавы_ адышоў убок.
• Ні парушынкі ў небе_ ні дажджынкі, і мройна вішня пышная цвіце.
• Палявая дзічка_ старая_ як той сівер_ аж скрыпела двума дуплістымі раламі.
• Сцішаны спевам мяцеліц_ дзень дапаліўся вятраны.

А4. Адзначце сказы з пабочнымі словамі, устаўнымі канструкцыямі (знакі прыпынку не расстаўлены):

• Мне ўсё здаецца ясным мілым.
• Кнігаўка за дзень не дакрычала! як з хвастом ушчэмленым галосіць.
• Толькі ўчора здаецца пралескі цвілі.
• Ва ўсім вядома вінават адзін тапор я не пайшоў бы каб не ён у цёмны бор.
• Смутна выблісне шлях нібы зорка з туману.

В1. Колькі і якіх знакаў прыпынку павінна быць у сказе? Адзначце нумар правільнага адказу.

Туды на груд грацыёзна і лёгка падымалася трымаючы над галавою паркалёвы парасон з хвалістай карункавай каймою стройная ў доўгай прыталенай і перахопленай пасачкам сукенцы з белым каўнерыкам напэўна першая наваградская прыгажуня і модніца.

1)8 косак;       3) 7 косак;

2) 5 косак, працяжнік;        4) 6 косак, працяжнік.

2.Складаназлучаны сказ

А1. Адзначце складаназлучаныя сказы (знакі прыпынку не расстаўлены):

1. Галоўныя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх вылучаныя словы / словазлучэнні з’ўляюцца дзейнікам:

1. Садовіч быў хлопец гарачы.
2. У гэтай песні пра лета чулася штосьці роднае.
3. Купіць касу – о, гэта штука!
4. Але – супраціўны злучнік.
5. Сястра, я рад з табой сустрэцца.

А2. Адзначце сказы з састаўным дзеяслоўным выказнікам:

1. Вельмі многае хочам мы стварыць і адкрыць.
2. Зямля не любіць пуставаць – жадае быць жытнёвым полем.
3. Будуць зоры маленькаму ззяць, будуць светлыя сны пасылаць.
4. І здаецца, зноўку еду я дадому пераведаць родных, блізкіх, дарагіх.
5. На сходзе Васіль спадзяваўся ўбачыць Ганну.

А3.  Адзначце сказы, у якіх працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам пастаўлены ў адпаведнасцямі з правіламі пунктуацыі беларускай мовы:

1) Боцікі ў Аленкі — бялейшыя за снег.

2) Гаспадарку весці — не лапці плесці.

3) Дарога — хоць бокам каціся.

4) Стрэчанне — свята сустрэчы вясны і зімы.

5) Смех, кажуць, — вялікая сіла.

А4. Адзначце сказы з памылкамі ў каардынацыі дзейніка і выказніка:

1. З хаты выскачыла чалавек з дзесяць.
2. Двое людзей ішлі бітым гасцінцам.
3. Ніхто з хлопцаў слова не сказаў – так гэта было нечакана.
4. У той дзень ляцела над зямлёй многа буслоў.
5. Два чорныя сабакі забразгала ланцугамі.

В1. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі слова і іх сінтаксічнай роляй у сказе. Адказ запішыце. Напрыклад, А3Б2В4Г1

2. Даданыя члены сказа

А1. Адзначце сказы, у якіх выдзеленае слова (словы) з’яўляецца дапаўненнем:

1. Праб’ецца заўтра спорнай рунню ўсё, што ты пасееш сёння.
2. Нам задалі перакласці тэкст з англійскай мовы.
3. Стаць чэмпіёнам не так проста.
4. Не шукай лёгкага хлеба.
5. Песні Палесся вельмі душэўныя, проста чароўныя.

А2. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага слова. Адказ запішыце лічбай:

Сваю пяшчоту маме я прыношу, перад якой схіляю галаву.

1) дзейнік;

2) выказнік;

3) азначэнне;

4)  дапаўненне;

5) акалічнасць.

А3. Вызначце сінтаксічную ролю выдзеленага інфінітыва. Адказ запішыце лічбай:

Бабуля раіла мне часцей хадзіць у лес і навучыцца сябраваць з ім.

1. дзейнік; 3)  азначэнне;     5) акалічнасць
2. выказнік;             4) дапаўненне;

А4. Устанавіце адпаведнасць паміж выдзеленымі словамі і іх сінтаксічнай роляй. Адзначце нумар правільнага адказу.

1. А2Б3В1Г5
2. А5Б3В4Г2
3. А5Б2В3Г4
4. А2Б3В5Г4
5. А4Б2В5Г3

А1. Адзначце словы, у якіх адбываецца аглушэнне зычных:

1.  у хатцы;
2. прыказка;
3. лётчык;
4. снег;
5. сцежка.

А2. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць літару а:

1. крат..р;
2. сер..брысты;
3. ц..гляны;
4. канц..рт;
5. р..чанька.

А3. Адзначце словы з падоўжанымі зычнымі:

1. паддубняк;
2. коннік;
3. багацце;
4. пытанне;
5. галлё.

А4. Адзначце словы, у якіх правапіс выдзеленых літар  можна праверыць шляхам падбору аднакаранёвых слоў:

1. лёгкі;
2. вакзал;
3. перакладчык;
4. экзамен;
5. знаходка.

А5. Адзначце словы, у якіх літара я абазначае два гукі:

1. зязюля;
2. Ульяна;
3. прыгожая;
4. месяц;
5. паўяблыка.

А6. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць мяккі знак:

1. некал..кі;
2. л..е;
3. с..нежны;
4. Міхас..ка;
5. сем…

А7. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску трэба пісаць апостраф:

1. шчаў..е;
2. кур..ёзны;
3. коп..епадобны;
4. павіл..ён;
5. Аляб..еў.

А8. Адзначце правільна напісаныя словы:

1. ассістэнт;
2. двукосе;
3. ажыццяўленне;
4. абветранае;
5. меддзю.

А9. Адзначце словы, у якіх пішацца у:

1. а..сянішча;
2. фабрыку “Прамень” ..знагародзілі;
3. краіны Далёкага ..сходу;
4. стра..нік;
5. лавілі акунёў, ..юноў.

А10. Адзначце словы, у якіх на месцы пропуску неабходна ўставіць  літару:

1. зайздрос..ны;
2. у грама..стве;
3. міласэр..ны;
4. віс..нуць;
5. лан..шафтны.

Ключ